Theo tổ chức Y Trên thế giới WHO mỗi năm có tới hơn 20.000 người chết vì bệnh gan mạn tính và xơ gan, đây cũng là nguyên nhân gây tử vong cao thứ 10 trên thế giới với đàn ông và thứ 12 đối với phụ nữ. Theo chia sẻ của các bác sĩ chuyên khoa xơ gan có thể gây ra các tổn thương ở gan không thể phục hồi, điều này sẽ làm tăng đáng kể nguy cơ bị ung thư gan, đe dọa tính mạng của người bệnh. Việc chẩn đoán và điều trị sớm bệnh chính là cách phòng ngừa bệnh hiệu quả nhất. Vậy căn nguyên gây bệnh suy san là gì và phác đồ điều trị hiệu quả ra sao? Cùng chúng tôi tìm hiểu qua bài viết sau đây bạn nhé!
1, Bệnh xơ gan là gì?
Bệnh xơ gan là giai đoạn muộn của quá trình xơ hóa (tạo sẹo) ở gan do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, chẳng hạn như bị viêm gan virus hoặc những người nghiện rượu mãn tính. Thông thường gan sẽ cố gắng tự phục hồi sau mỗi lần bị tổn thương. Quá trình phục hồi này sẽ hình thành các mô sẹo ở gan, gây tổn thương càng kéo dài, sẽ khiến càng nhiều mô sẹo được hình thành.
Sự xơ hóa này sẽ làm cản trở hoạt động bình thường của gan. Các mô sẹo ngăn chặn dòng chảy của máu đi qua gan và sẽ làm chậm quá trình xử lý các chất dinh dưỡng, hormone, thuốc và các chất độc tại gan. Nó cũng làm giảm khả năng sản xuất protein và các chất khác do gan tạo ra. Xơ gan ở trong giai đoạn cuối có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh.
Phân loại các bệnh xơ gan thường gặp
Dựa vào các đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và hình ảnh học mà xơ gan sẽ được phân loại thành xơ gan còn bù và xơ gan mất bù.
Xơ gan còn bù
Xơ gan còn bù là tình trạng gan đã bị tổn thương nhưng vẫn có thể thực hiện được các chức năng thông thường hàng gnafy của gan. Đây được xem là giai đoạn đầu của bệnh, thường sẽ kéo dài trong nhiều năm và không có nhiều các biểu hiện triệu chứng ra bên ngoài. Nếu có các triệu chứng cũng thường rất mờ nhạt, thường bị nhầm với các bệnh như mệt mỏi, chán ăn, giảm cân, đau hạ sườn phải…
Theo thời gian, mức độ tổn thương ở gan sẽ ngày càng nặng lên và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Do đó, nên khám định kỳ để phát hiện ra bệnh và có hướng điều trị kịp thời.
Xơ gan mất bù
Xơ gan mất bù (thường có biểu hiện rõ ràng như bụng báng, gọi là xơ gan cổ trướng) được xác định khi gan bị tổn thương nặng, xơ hóa chiếm phần lớn và không còn khả năng thực hiện các chức năng thông thường. Đây là giai đoạn sau của bệnh. Ở giai đoạn này, người bệnh thường có các biến chứng nguy hiểm, thường bao gồm cả ung thư gan.
Đối với bệnh xơ gan còn bù, các phương pháp điều trị sẽ tập trung chủ yếu vào việc kiểm soát các triệu chứng và biến chứng, ngăn chúng trở nên nghiêm trọng hơn.
2, Nguyên nhân gây bệnh xơ gan và những người có nguy cơ nhiễm bệnh cao
Nguyên nhân gây bệnh xơ gan
Thông thường bất cứ điều gì làm tổn thương gan đều có thể dẫn đến bị xơ gan. Trong đó, hai nguyên nhân phổ biến thường gặp nhất là viêm gan virus và lạm dụng rượu kéo dài.
Viêm gan virus
Đây là tình trạng gây xơ gan phổ biến ở nước ta, đặc biệt là những người bị viêm gan B và viêm gan C, có thể tiến triển thành bệnh xơ gan và ung thư gan. Hiện tại, tỷ lệ người mắc bệnh viêm gan B và C ở Việt Nam rất cao với khoảng 10 triệu trường hợp mắc viêm gan B và 1 triệu trường hợp bị mắc viêm gan C.
Xơ gan do nghiện rượu
Uống quá nhiều rượu là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra xơ gan. Khi được đưa vào cơ thể, rượu sẽ làm tổn hại đến các tế bào gan một cách từ từ. Ban đầu, rượu có thể gây ra tình trạng gan bị nhiễm mỡ, sau đó là viêm gan mạn tính và cuối cùng là xơ gan.
Các nguyên nhân gây ra xơ gan khác
- Những bệnh nhân bị viêm gan nhiễm mỡ không do rượu: đây là dạng viêm gan liên quan đến thừa cân, béo phì, gan thấm mỡ và bị tiểu đường type 2.
- Những người bị viêm gan tự miễn: đây là một tình trạng mà hệ thống miễn dịch của cơ thể quay sang tấn công các mô gan khỏe mạnh, khiến cho gan của người bệnh bị tổn thương gây xơ gan.
- Lạm dụng thuốc, bao gồm cả những thuốc kê đơn và các thuốc không kê đơn (acetaminophen, thuốc kháng sinh và một số loại thuốc chống trầm cảm) có thể dẫn đến bệnh xơ gan nếu sử dụng thời gian dài.
- Những người bị xơ gan do bị ký sinh trùng: Amíp, ký sinh trùng sốt rét và sán lá gan là những loại ký sinh trùng thường gặp nhất gây nên các tổn thương ở tế bào gan và dẫn đến bị xơ gan
- Những người bị một số các tình trạng di truyền như: bệnh Wilson, thiếu alpha-1 antitrypsin, hemochromatosis, hội chứng Alagille, và các bệnh về dự trữ glycogen… có thể gây ra xơ gan.
- Xơ gan do các bệnh làm tổn thương hoặc bị tắc nghẽn ống dẫn mật trong gan: Viêm đường mật, tắc ống mật, và ung thư đường mật…
- Những người bị xơ gan do ứ đọng máu kéo dài: Bệnh suy tim, và viêm tắc tĩnh mạch trên gan.
Các đối tượng có nguy cơ cao bị xơ gan
Bất cứ ai cũng đều có nguy cơ bị xơ gan. Tuy nhiên, những đối tượng sau có khả năng mắc bệnh cao hơn như:
- Những người nghiện rượu
- Những người bị viêm gan siêu vi
- Bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường
- Những người bị béo phì
- Tiêm chích ma túy, hoặc sử dụng chung bơm kim tiêm
- Những người có tiền sử mắc các bệnh về gan
- Những người hay quan hệ tình dục không an toàn và hay thay đổi bạn tình.
3, Triệu chứng và biến chứng của bệnh xơ gan
Triệu chứng của bệnh xơ gan
Bệnh xơ gan ở các giai đoạn đầu thường tiến triển chậm và không có những biến chứng rõ ràng, có thể sẽ chỉ xảy ra 1 hoặc vài biểu hiện dễ nhầm lẫn. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm như sau:
- Cảm giác cán ăn kéo dài.
- Bị giảm cân không rõ nguyên nhân.
- Cơ thể cảm thấy mệt mỏi.
- Bệnh nhân bị vàng da hoặc vàng mắt.
- Những người hay bị ngứa không rõ nguyên nhân.
- Có thể bị chảy máu đường tiêu hóa (chẳng hạn như nôn ra máu hoặc đi đại tiện phân giống như nhựa đường hoặc có lẫn máu) thường bị nhầm lẫn thành bệnh tá tràng.
- Hay bị chướng bụng (do tình trạng xơ gan cổ trướng gây ra, trong đó các chất lỏng tích tụ xung quanh các cơ quan trong ổ bụng)
- Bệnh nhân thay đổi ý thức như lú lẫn hoặc kiểu ngủ gà, thậm chí bị hôn mê (do một tình trạng gọi là bệnh não gan gây ra).
- Chuột rút cơ, có thể bị nghiêm trọng.
- Ra máu âm đạo bất thường hoặc kinh nguyệt kéo dài bất thường chỉ gặp ở phụ nữ.
- Ở nam giới thì có thể bị rối loạn cương dương, vô sinh hoặc mất ham muốn tình dục.
- Ở một số bệnh nhân nam còn thấy vú và ngực to bất thường.
- Tuần hoàn bàng hệ, hoặc sao mạch ở ngực bụng…
Các biến chứng nguy hiểm của bệnh xơ gan
Xơ gan có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm thường gặp như:
- Bị tăng áp tĩnh mạch cửa: Tĩnh mạch cửa là những tĩnh mạch có nhiệm vụ vận chuyển máu từ các cơ quan nội tạng như(dạ dày, ruột non, ruột già, tụy, lách) đến gan. Xơ gan có thể làm tăng huyết áp ở khu vực tĩnh mạch cửa, gây ra xuất huyết hệ tiêu hóa và dẫn tới tử vong ở người bệnh.
- Cổ trướng, phù nề: Tình trạng tăng áp tĩnh mạch cửa và giảm đạm trong máu có thể gây ra sự tích tụ chất lỏng ở chân (phù nề) và ở bụng (cổ trướng). Sử dụng thuốc điều trị và áp dụng chế độ ăn ít muối có thể giúp bệnh nhân cải thiện tình trạng này.
- Bị nhiễm trùng: Những người bị bệnh xơ gan thường gặp khó khăn trong việc chống lại tình trạng nhiễm trùng. Cổ trướng kéo dài có thể dẫn đến bị viêm phúc mạc tiên phát do vi khuẩn. Đây là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng với các biểu hiện như sốt, đau tức bụng, tiêu lỏng, và nôn ói… Khi có các biểu hiện trên, người bệnh cần phải đến bệnh viện để thăm khám và điều trị càng sớm càng tốt.
- Hội chứng gan – thận (HRS): Bệnh nhân bị xơ gan cổ trướng có thể xuất hiện tình trạng bị suy thận chức năng với các biểu hiện mệt mỏi, buồn nôn, nôn, lách to, teo cơ, run giật cơ, dấu sao mạch trên ngực và thiểu niệu. Nếu không được điều trị can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể dẫn tới tử vong ở người bệnh.
- Hội chứng gan – phổi (HPS): Biến chứng nguy hiểm này là sự kết hợp của bệnh gan, giãn mạch máu trong phổi và những bất thường khác trong trao đổi khí. Triệu chứng điển hình của tình trạng này thường là khó thở và thiếu oxy, và nặng hơn khi người bệnh xơ gan ở tư thế đứng thẳng. Hội chứng gan – phổi sẽ làm tăng nguy cơ tử vong của người bệnh.
- Gặp các vấn đề xương khớp: Một số người bị xơ gan sẽ bị mất sức mạnh của xương và có nguy cơ gãy xương cao hơn người bình thường.
- Bị ung thư gan: Xơ gan là yếu tố hàng đầu làm tăng nguy cơ ung thư gan ở người bình thường. Thống kê của Globocan vào năm 2020 về số ca ung thư tại Việt Nam cho thấy ung thư gan đang đứng ở vị trí đầu tiên cả về số ca mắc mới và tử vong so với các loại ung thư khác. Và nguy hiểm nhất là, căn bệnh này không biểu hiện triệu chứng ở giai đoạn đầu. Đa số người bệnh chỉ phát hiện tình cờ khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc siêu âm ổ bụng phát hiện ra bệnh thì đã ở giai đoạn muộn.
4, Cách phòng ngừa bệnh xơ gan hiệu quả
Bệnh xơ gan tuy khó có thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng lại rất dễ phòng tránh bằng các biện pháp đơn giản. Để ngăn ngừa tình trạng gan xơ hóa, các bác sĩ chuyên khoa đưa ra những lời khuyên về xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, hình thành các thói quen tốt trong sinh hoạt cũng như chủ động phòng tránh các nguyên nhân có thể gây ra xơ gan:
- Hạn chế sử dụng rượu bia đặc biệt những người đã có tình trạng về bệnh gan thì nên ngưng sử dụng hoàn toàn.
- Thực hiện chế độ ăn uống cân bằng lành mạnh, bổ sung rau củ, trái cây, thực phẩm giàu protein, ngũ cốc, hạn chế các chất béo và lượng muối trong ăn uống hàng ngày.
- Thực hiện ăn chín uống sôi, đặc biệt không ăn sống hải sản vì có thể gây ra nhiều bệnh nguy hiểm.
- Duy trì chế độ tập luyện hàng ngày và cân nặng hợp lý.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ
- Không hút thuốc lá và dùng các chất gây nghiện có hại cho sức khỏe
- Hạn chế các hành vi cao gây bệnh viêm gan B hoặc C, không quan hệ tình dục thiếu an toàn.
- Tiêm vắc xin viêm gan B và viêm gan A để phòng bệnh.
- Sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, tránh lạm dụng thuốc gây hại cho gan.
5, Phác đồ điều trị bệnh xơ gan bằng thuốc
Điều trị bệnh xơ gan bác sĩ sẽ căn cứ vào tình trạng tổn thương gan của bệnh nhân. Mục tiêu của việc điều trị là làm chậm quá trình xơ hóa tại gan, làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng của bệnh xơ gan.
- Nếu bệnh nhân uống rượu gây ra xơ gan thì cần phải dừng uống rượu và cai rượu cho bệnh nhân.
- Bệnh nhân bị béo phì xơ gan thì cải thiện cân nặng là lên chế độ ăn kiêng cho bệnh nhân.
- Sử dụng thuốc điều trị bệnh gan và giảm xơ gan như sau:
Phác đồ 1:
- Kháng sinh ( nhiễm trùng cổ trướng ): Ciprobay 500 uống 1 viên/ lần
- Thuốc chống rối loạn đông máu: Vitamin K 10mg dùng trong 3 ngày
- Thuốc tăng đào thải mật: Ursolvan 200mg (Acide ursodesoxycholique) uống 1 viên/ lần
- Thuốc lợi tiểu: Verospiron 25mg uống 1 viên/ lần
- Chế độ ăn uống/ tập luyện: Hạn chế ăn muối ,2g/ngày , hạn chế nước < 1lit. Không uống rượu bia, chất kích thích. Không hút thuốc. Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng.
- Uống thuốc sau khi ăn.
Phác đồ 2:
- Kháng sinh ( nhiễm trùng cổ trướng ): Augmentin 625g uống 1 viên/ lần
- Thuốc chống rối loạn đông máu: Vitamin K 10mg dùng trong 3 ngày
- Thuốc tăng đào thải mật: Questran (Cholestyramin) 4g uống 1 viên/ lần
- Thuốc lợi tiểu: Verospiron 25mg uống 1 viên/ lần
- Chế độ ăn uống/ tập luyện: Hạn chế ăn muối ,2g/ngày , hạn chế nước < 1lit. Không uống rượu bia, chất kích thích. Không hút thuốc. Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng.
- Uống thuốc sau khi ăn.
Trên đây là phác đồ điều trị bệnh xơ gan tham khảo do bác sĩ khuyên dùng. Bệnh nhân nên tiến hành khám chữa bệnh ở cơ sở y tế và dùng thuốc theo phác đồ điều trị của bác sĩ để có thể cải thiện bệnh nhanh nhất.
