Tiêu chảy bệnh lý thường gặp và cách xử lý triệt để

Bệnh tiêu chảy là một rối loạn tiêu hóa phổ biến nhất, hầu như mỗi người đều có thể gặp phải tình trạng này ít nhất vài lần mỗi năm. Thông thường bệnh tiêu chảy khá dễ chữa, tuy nhiên căn bệnh này có thể lây lan rất nhanh và bùng thành các dịch lớn, đặc biệt ở các khu vực dân cư đông đúc và sử dụng chung các nguồn thực phẩm, và nước uống. Thời điểm dễ bùng phát bệnh thường vào mùa hè, khi thời tiết nóng ẩm tạo điều kiện cho các mầm bệnh phát triển và sinh sôi nhanh chóng.

1, Bệnh tiêu chảy là gì?

Tiêu chảy là tình trạng người bệnh đi ngoài ra phân lỏng với tần suất bằng hoặc nhiều hơn 3 lần trong ngày.

Tiêu chảy cấp là tình trạng người bệnh bị tiêu chảy kéo dài trong một thời gian ngắn, trong khoảng 1–2 ngày hay có thể hơn và thường có thể tự hết. Đa số mọi người thường gặp phải loại tiêu chảy này nên chữa trị nhanh chóng và đơn giản.

Nếu tiêu chảy kéo dài hơn một vài ngày thì đó có thể là dấu hiệu của một vài vấn đề sức khỏe khác nghiêm trọng hơn cần phải thăm khám. Khi tình trạng này kéo dài trong khoảng ít nhất 4 tuần thì được gọi là tiêu chảy mạn tính và có khả năng là triệu chứng của một bệnh lý nào khác. Các triệu chứng tiêu chảy mạn tính có thể xuất hiện liên tục rồi tự biến mất mà không cần điều trị.

Phân loại các loại bệnh tiêu chảy thường gặp

Bệnh tiêu chảy được bác sĩ chuyên khoa phân chia 4 cấp độ khác nhau dựa trên các đặc điểm về thời gian mắc bệnh, cơ chế bệnh, và độ nghiêm trọng của bệnh, đặc điểm của phân như: phân có nhiều nước, sủi bọt, có nhầy máu hay có chất béo,… bao gồm: tiêu chảy cấp tính, mãn tính, hoặc thẩm thấu và xuất tiết.

Tiêu chảy cấp tính 

Bệnh tiêu chảy cấp tính là loại bệnh rất thường gặp ở trẻ em lứa tuổi mầm non và trong những năm đầu cấp tiểu học. Tiêu chảy cấp tính xuất hiện đột ngột, trẻ đi phân lỏng có nhiều nước, số lần đi nhiều hơn 3 lần trong ngày, thường kéo dài trong khoảng 1 tuần. Bệnh tiêu chảy cấp tính thường bị do thức ăn không phù hợp hoặc thực phẩm bị nhiễm khuẩn, virus rota thường gây tiêu chảy nặng cho trẻ dưới 2 tuổi. 

Tiêu chảy mãn tính

Tình trạng tiêu chảy kéo dài hơn 2-4 tuần được coi là bệnh dai dẳng hoặc mãn tính. Ở một người khỏe mạnh, khi bị tiêu chảy mãn tính có thể gây phiền toái hoặc trở thành một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Nếu những người có hệ miễn dịch yếu hoặc đang bị suy giảm miễn dịch thì tình trạng này có thể đe dọa đến tính mạng. 

Tiêu chảy thẩm thấu

Tiêu chảy do giảm hấp thu các dịch, chất điện giải và dinh dưỡng được coi là tiêu chảy thẩm thấu. Mức độ tiêu chảy sẽ từ nhẹ đến vừa, khối lượng phân từ 250ml đến 1 lít/ngày. Nguyên nhân gây ra là do sự không hấp thu được một chất dinh dưỡng đơn thuần như lactose.Hiện tượng tiêu chảy thẩm thấu sẽ dừng lại khi người bệnh ngừng ăn những thực phẩm đó.

Tiêu chảy xuất tiết

Đây là sự rối loạn về chuyển tải ion trong các tế bào biểu mô của ruột làm tăng sự bài tiết và giảm hấp thu hoặc là cả hai nguyên nhân. Đối với hiện tượng tiêu chảy này thì việc ngưng ăn uống không có tác dụng. Và cần phải có sự điều trị của bác sĩ chuyên khoa.

2, Nguyên nhân và đối tượng có nguy cơ cao bị tiêu chảy

Nguyên nhân bị tiêu chảy

Tiêu chảy là cách cơ thể chúng ta phản ứng tự loại bỏ vi trùng và hầu hết các đợt kéo dài từ vài ngày cho đến một tuần. Tiêu chảy có thể kèm theo sốt, buồn nôn, bị nôn, chuột rút và mất nước. Một số lý do phổ biến nhất gây ra tiêu chảy có thể kể đến như sau:

• Người bệnh bị nhiễm virus như rotavirus, vi khuẩn như salmonella và hiếm khi là các ký sinh trùng như giardia. Cùng với phân lỏng hoặc nước, các triệu chứng của hiện tượng này thường sẽ bao gồm nôn mửa, đau dạ dày, đau đầu và sốt.
• Ngộ độc thực phẩm cũng có thể gây tiêu chảy ở người bình thường. Các triệu chứng thường xuất hiện nhanh chóng bao gồm nôn mửa và có xu hướng hết trong vòng 24 giờ khi tiêu hóa hoặc nôn hết thực phẩm ra.
• Các nguyên nhân khác của chứng tiêu chảy bao gồm như bệnh ruột kích thích, bệnh Crohn, hoặc dị ứng thực phẩm và bệnh celiac.
• Những người có khối u thần kinh – khối u thường xuất phát từ trong đường tiêu hóa cũng có thể là nguyên nhân gây tiêu chảy. 
• Bệnh Hirschsprung – đây là bệnh bẩm sinh có tình trạng khi trẻ được sinh ra bị thiếu các tế bào thần kinh trong cơ bắp của một phần hoặc toàn bộ của đại tràng.
• Xơ nang – đây là bệnh di truyền dẫn đến sự tích tụ chất nhầy dày ngăn cản cơ thể hấp thụ các chất dinh dưỡng từ thức ăn.
• Chứng rối loạn tiêu hóa bạch cầu ái toan – đây là một nhóm bệnh phức tạp đặc trưng bởi lượng các tế bào bạch cầu cao hơn bình thường, được gọi là bạch cầu ái toan, xuất hiện trong các cơ quan trong hệ thống tiêu hóa.
• Do bệnh nhân bị thiếu kẽm

Đối tượng có nguy cơ bị tiêu chảy cao

Bệnh tiêu chảy rất dễ lây nhiễm và có khả năng bùng phát thành dịch nhanh chóng, tuy nhiên Bộ Y tế khuyến cáo những người có nguy cơ cao dễ mắc tiêu chảy thường bao gồm: 

• Những người ăn uống và sống ở gần với người bị tiêu chảy dễ mắc bệnh nếu không áp dụng các biện pháp phòng bệnh đã được đưa ra. 
• Dân cư sinh sống tại những khu vực sử dụng nhà vệ sinh không hợp vệ sinh, đổ thẳng phân ra cống, mương, ao, hồ, sông, hoặc suối…
• Những người phải sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm.
• Những người có tập quán ăn uống không hợp vệ sinh, hay ăn các loại rau sống, thịt sống, thủy hải sản chưa nấu chín kỹ. 
• Ăn rau và trái cây mà người nông dân sử dụng phân tươi hoặc phân chưa được xử lý đảm bảo vệ sinh tưới bón. 
• Dân cư tại các khu vực bị ngập lụt và sau ngập lụt…

3, Triệu chứng và biến chứng nguy hiểm của bệnh tiêu chảy

Triệu chứng của tiêu chảy

Các triệu chứng thường gặp của bệnh tiêu chảy là

• Người bệnh có cảm giác đầy bụng, và sôi bụng. 
• Tiêu chảy liên tục, nhiều lần trong thời gian ngắn, lúc đầu phân lỏng, sau đó chỉ toàn nước (trong trường hợp bị bệnh tả: phân sẽ toàn nước đục như nước vo gạo). 
• Người bệnh bị nôn, lúc đầu nôn ra thức ăn, sau đó chỉ nôn ra toàn nước trong hoặc nước màu vàng nhạt.

Biến chứng của bệnh tiêu chảy

Người bệnh bị mệt lả, có thể bị chuột rút, có biểu hiện tình trạng mất nước từ nhẹ đến nặng như: khát nước, da khô, nhăn nheo, và hốc hác, mắt trũng, mạch nhanh, huyết áp hạ, có khi không đo được huyết áp, bệnh nhân tiểu tiện ít hoặc vô niệu, chân tay lạnh… và có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng nếu không điều trị kịp thời.

4, Phòng ngừa bệnh tiêu chảy

• Rửa tay đúng cách sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn uống sẽ làm giảm sự lây lan của vi khuẩn có thể gây ra tiêu chảy.
• Tiêm vắc-xin rotavirus để ngăn ngừa tiêu chảy do rotavirus ở trẻ em. 
• Khi đi du lịch, hãy chắc chắn rằng bất cứ thứ gì bạn ăn và đồ uống đều phải an toàn. Điều này thậm chí còn quan trọng hơn rất nhiều khi đi du lịch đến các nước đang phát triển. Để đảm bảo an toàn vệ sinh khi đi du lịch:
• Không uống nước máy hoặc dùng nước máy để đánh răng mà nên đun nước sôi rồi hãy uống. 
• Không sử dụng đá lạnh làm từ nước máy chưa qua xử lý tiệt trùng.
• Không các loại uống sữa chưa tiệt trùng (do chưa diệt được các vi khuẩn gây bệnh tiêu chảy)
• Không ăn các loại trái cây và rau tươi khi chưa được rửa sạch và gọt vỏ.
• Không ăn thịt hoặc cá chưa nấu chín hoàn toàn.
• Không ăn các thực phẩm từ người bán hàng rong

5, Phác đồ điều trị bệnh tiêu chảy

Hầu hết trường hợp tiêu chảy đều sẽ tự khỏi trong vòng một vài ngày mà không cần phải có can thiệp điều trị bằng thuốc. Nếu bạn đã thử các cách khắc phục tại nhà mà không thấy hiệu quả, hãy đến gặp bác sĩ để thăm khám và điều trị phù hợp. 

Dưới đây là một số phác đồ điều trị tiêu chảy hiệu quả do bác sĩ chuyên khoa đưa ra bạn có thể tham khảo như sau: