Bong gân là một dạng chấn thương thường gặp khi vận động quá mạnh đặc biệt là trong lúc chơi thể thao hay lao động nặng. Bong gân thường xảy ra ở mọi lứa tuổi tình trạng này nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng gây ảnh hưởng đến cuộc sống.
Vậy để hiểu chi tiết hơn về dạng chấn thương này, cũng như cách điều trị và phòng tránh bong gân. Hãy cùng nhà thuốc Mariko tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Bong gân là gì?
Bong gân là tình trạng dây chằng (phần nối giữa 2 hoặc nhiều xương xung quanh 1 khớp) bị căng quá mức hoặc rách gây ra đau, giảm, mất vận động khớp. Vị trí bong gân thường gặp là ở khớp cổ chân.
Các khớp dễ bị bong gân là cổ chân, cổ tay, khớp gối, vai,… thường hay xảy ra ở người vận động thể thao, phụ nữ đi giày cao gót…
Khi bị bong gân, người bệnh sẽ có cảm giác đau nhói như điện giật tại vùng khớp bị bong gân, sau đó khớp sẽ tê cứng và không còn đau nữa.
Khoảng 1 giờ sau, cơn đau dần trở lại. Xoay nhẹ khớp, như khi bị chấn thương, người bệnh cảm thấy đau nhói như điện giật, sưng tấy quanh khớp.
Bong gân thường chia ra 3 cấp độ:
- Cấp độ 1: Dây chằng bị giãn dài ra một ít, được coi là nhẹ
- Cấp độ 2: Dây chằng bị rách, đứt một phần, dấu hiệu nặng
- Cấp độ 3: Dây chằng bị rách hoàn toàn, dấu hiệu rất nặng.
Cần xử lý bong gân đúng cách để bệnh nhanh chóng hồi phục, tránh những hậu quả đáng tiếc.
Nguyên nhân, yếu tố nguy cơ gây bong gân
Bất kỳ ai cũng có thể bị bong gân vào một thời điểm nào đó trong đời. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ bong gân:
- Những người chơi bóng chuyền, bóng rổ và bóng đá có nguy cơ bị bong gân cao hơn. Bong gân bàn chân, cổ chân, đầu gối khi có xu hướng nhảy lên khi thi đấu.
- Những vận động viên thể hình, quần vợt và chơi gôn có nguy cơ bị bong gân cổ tay, ngón tay, khuỷu tay và khớp vai.
- Các môn thể thao tiếp xúc, dễ va chạm, có nguy cơ bong gân ở mọi tư thế.
- Các môn thể thao sức bền như chạy hoặc đi bộ có nguy cơ bong gân bàn chân, mắt cá chân, đầu gối và thậm chí cả khớp háng.
- Một số môn thể thao trong nhà cũng làm tăng nguy cơ bong gân.
- Mang giày, dép không phù hợp khi tập thể dục.
- Không khởi động kỹ hoặc vận động quá mạnh trước khi tập.
- Những người đã bị thương do bong gân có nhiều khả năng bị thương trở lại hơn những người chưa bao giờ bị bong gân.
- Người thừa cân béo phì.
- Khi bạn lần đầu tiên tập luyện hoặc thi đấu, hãy bắt đầu tham gia một môn thể thao mới.
- Những người có vấn đề về thăng bằng và tập trung có nhiều nguy cơ bị thương hơn.
- Điều kiện môi trường không thuận lợi như điều kiện ẩm ướt và trượt ngã khiến bạn dễ bị chấn thương khi chạy và trên đường đi
Nguyên nhân gây ra bong gân:
- Chấn thương thể thao là nguyên nhân phổ biến nhất.
- Tai nạn trong sinh hoạt như trơn trượt hoặc nhảy từ trên cao xuống
- Bê vác vật nặng thường xuyên hoặc bê sai tư thế
- Cố bê vác đồ quá vật nặng so với sức của mình
- Thao tác lao động, làm việc có tính chất lặp lại, kéo dài
Triệu chứng của bong gân
- Đau nhức khó chịu.
- Khu vực bị bong gân có xu hướng sưng phù lên, đôi khi xuất hiện vết bầm tím.
- Cứng hoặc lỏng khớp.
- Giới hạn phạm vi hoạt động của bộ phận có dây chằng bị tổn thương.
- Suy giảm độ linh hoạt. Nếu bị bong gân ở bàn chân hoặc mắt cá chân, người bệnh sẽ gặp khó khăn khi đi lại và không thể cử động khớp một cách tự nhiên.
Các loại bong gân phổ biến
Bong gân khớp cổ chân
Bong gân cổ chân là loại bong gân thường gặp nhất, ai cũng có thể gặp phải ít nhất một lần trong đời. Loại thường gặp nhất là vẹo trong khi nếu ngã và tiếp đất sai tư thế. Thành phần phức hợp mắt cá bên ngoài là phần dễ bị tổn thương nhiều nhất, bao gồm: dây chằng chéo trước, dây chằng mác gót và dây chằng sên mác sau. Một số người có dây chằng rất yếu và do đó dễ bị ảnh hưởng hơn.
Tuy nhiên, các vận động viên cũng có nguy cơ cao hơn vì 1/4 chấn thương thể thao là bong gân mắt cá chân. Chúng thường xuất hiện ở những người chơi các môn thể thao nhảy cao như bóng chuyền, bóng rổ hoặc bóng đá.
Bong gân khớp cổ tay
Bong gân cổ tay là chấn thương tương đối phổ biến. Bong gân cổ tay xảy ra khi cổ tay bị cố gắng quá mức hoặc bị vặn do tác động của một lực lớn, chẳng hạn như chống tay khi bị ngã từ trên cao xuống. Chúng có thể từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào mức độ tổn thương của hệ thống dây chằng phức tạp ở khối u ở cổ tay. Cần lưu ý rằng chấn thương gãy xương rời rạc có thể bị nhầm với bong gân cổ tay, chẳng hạn như: gãy xương thuyền điều trị không đầy đủ tạo ra khớp giả và gây đau mạn tính.
Tình trạng này cần phải phẫu thuật để cải thiện sức khỏe bệnh nhân. Chẩn đoán và điều trị chấn thương cổ tay đúng cách là cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng lâu dài hơn nữa, bao gồm đau cổ tay mãn tính, cứng khớp và thúc đẩy viêm khớp.
Bong gân tại các ngón tay
Ngón tay bị bong gân bởi tác dụng của một ngoại lực lớn khiến ngón tay duỗi quá mức hoặc lệch sang một bên. Lực này kéo căng hoặc làm rách dây chằng trong ngón tay. Bong gân ngón tay là rất phổ biến trong các môn thể thao dùng tay như bóng rổ, bóng chuyền.
Nếu người chơi chỉ cần tiếp xúc sai hoặc trượt quả địa cầu giữa các ngón tay dang rộng, thì có thể bị bong gân. Hiện tượng bong gân này cũng thường gặp trong võ thuật hoặc khi bị ngã chống tay xuống đất.
Bong gân tại gối
Vùng đầu gối có hệ thống dây chằng phong phú và chủ yếu là dây chằng chéo trước, dây chằng chéo sau, dây chằng ngoài và dây chằng trong. Bong gân đầu gối là tình trạng các dây chằng xung quanh đầu gối bị chấn thương. Chấn thương này phổ biến nhất đối với nhiều vận động viên chơi các môn thể thao liên quan đến xoay và vặn chân nhiều, chẳng hạn như trong bóng đá..
Bong gân, căng cơ ở vùng lưng
Căng cơ và bong gân ở lưng là những nguyên nhân phổ biến nhất gây đau lưng. Căng cơ và bong gân thường gặp ở phần lưng dưới vì đây là phần cột sống động và chịu trọng lượng phần trên cơ thể, chủ yếu là chuyển động vặn, cúi và uốn cong của cơ thể. Cả hai tình trạng này đều có thể do chấn thương đột ngột hoặc do vận động gắng sức kéo dài.
Căng thắt lưng hoặc bong gân có thể gây ra suy nhược. Tỷ lệ đau lưng do bong gân và căng cơ cao gặp ở những người trung niên và người cao tuổi kết hợp với chất lượng xương kém. Điều đáng lo ngại là tình trạng đau lưng, mỏi cổ do bong gân đang có xu hướng tăng ở người trẻ bởi lối sống ít vận động, ngồi nhiều, ngồi sai tư thế rất phổ biến.
Bong gân ở khuỷu tay
Bong gân khuỷu tay xảy ra khi khối cơ gấp hoặc cơ duỗi ở khuỷu tay gây ra chuyển động vượt quá phạm vi cử động bình thường hoặc khi khuỷu tay bị kéo quá mức gây căng hoặc rách dây chằng quanh khuỷu tay. Bong gân khuỷu tay có thể xảy ra cấp tính do chấn thương nặng hoặc mãn tính do quá lạm dụng sử dụng khuỷu tay trong các chuyển động lặp đi lặp lại chẳng hạn như chơi gôn.
Phác đồ điều trị
Dưới đây là phác đồ điều trị bong gân được các chuyên gia, y bác sĩ nghiên cứu, bạn có thể tham khảo:
| NHÓM THUỐC | Xử lý tại chỗ | Giảm đau | Giảm phù nề | |
| PHÁC ĐỒ | TÊN THUỐC | Chườm đá, nẹp chun | Ibuprofen | Alphachoay |
| CÁCH DÙNG (viên/liều) | 1 | 2 | ||
Cách phòng tránh bong gân
Bong gân có thể xảy ra bất cứ lúc nào dù đã chuẩn bị tốt nhưng bạn cần lưu ý một số điều để tránh nguy cơ chấn thương:
- Khởi động kỹ trước khi bắt đầu bất kỳ hoạt động thể chất nào: cho cơ và khớp có thời gian để làm nóng lực nâng và kéo giãn từ từ trước khi vận động mạnh.
-
Bong gân có thể xảy ra bất cứ lúc nào dù đã chuẩn bị tốt nhưng bạn cần lưu ý - Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động vừa phải mỗi ngày sẽ tốt hơn là chỉ hoạt động mạnh một hoặc hai lần một tuần. Điều này giúp cơ của bạn mềm mại và linh hoạt, giúp chúng nhanh chóng phục hồi và khỏe hơn theo thời gian. Giả sử bạn không thể tập thể dục lâu thì có thể thay vì tập thể dục 30 phút mỗi ngày, hãy chia nhỏ thành ba lần mỗi lần 10 phút. Ngay cả khi đi bộ nhanh sau bữa trưa tại nơi làm việc cũng tốt cho sức khỏe của bạn
- Hãy chú ý đến thời tiết, địa hình, quãng đường bạn chạy hoặc thi đấu để xác định ngưỡng tập luyện phù hợp.
- Nghỉ ngơi đầy đủ khi tập luyện kéo dài để cơ và khớp có thời gian phục hồi và tránh căng cơ kéo dài.
- Đầu tư vào các thiết bị và dụng cụ thể thao như giày chạy bộ, quần áo phù hợp. Chất lượng kém và giày chạy không đúng kích cỡ sẽ không cung cấp cho bạn sự hỗ trợ cần thiết và làm tăng nguy cơ chấn thương.
- Đảm bảo an toàn tại nơi làm việc và gia đình, tránh rủi ro té ngã khi thực hiện các công việc cần giữ thăng bằng trên cao.
- Tăng khả năng giữ thăng bằng của cơ thể:
- Hệ thống thăng bằng của cơ thể dựa trên ba trụ cột: hoạt động thị giác, các thụ thể thần kinh cảm giác sâu, cảm giác tư thế trên toàn cơ thể và hệ thống tiền đình. Hãy đảm bảo bản thân không có hoặc đã điều trị dứt điểm bệnh lý ở 3 hệ thống trên trước khi vận động để tránh nguy cơ chấn thương nhiều nhất có thể.
- Tích cực cải thiện khả năng giữ thăng bằng của bạn cũng có thể ngăn ngừa chấn thương. Một cách để làm điều này là tập thăng bằng trên một chân trong khi đánh răng hoặc thực hiện các bài tập thân trên. Các dây thần kinh bàn chân và mắt cá chân sẽ điều hòa và rèn luyện các cơ xương khớp của lưng dưới và chi dưới để cải thiện khả năng kiểm soát cử động của bạn.
- Tạo một chế độ ăn uống lành mạnh để xây dựng cơ bắp chắc khỏe và linh hoạt với đầy đủ các thành phần cần thiết như: chất bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất, cung cấp đầy đủ nước và các chất điện giải cần thiết.
- Duy trì cân nặng phù hợp, tránh thừa cân, béo phì. Hãy tưởng tượng bạn đang chạy với trọng lượng cơ thể lớn khi đổi hướng hoặc bị va đập nhẹ ở mắt cá chân, một bộ phận của cơ thể phần thân trên nặng nề sẽ không kịp điều chỉnh và tiếp tục theo quán tính lao về đằng trước. Từ đó, việc bong gân cổ chân hay chấn thương đầu gối là điều không thể tránh khỏi.
Cách xử trí khi bị bong gân ở cổ chân, cổ tay
- Dùng băng hoặc dây thun để băng ép vùng khớp bị bong gân để cố định khớp chỗ bị chấn thương. Điều này làm giảm sưng đau và hỗ trợ khớp bị thương.
- Chườm lạnh để giảm đau và co mạch giúp giảm sưng tấy. Nó có thể được sử dụng 4 đến 8 lần một ngày khoảng 15 đến 20 phút mỗi lần. Lưu ý không để túi đá ở một vị trí trong thời gian dài vì điều này có thể làm tổn thương mô mềm ở khu vực đó.
- Kê hoặc nâng vùng khớp để giảm sưng tấy và bầm tím.
- Hạn chế áp lực lên cổ tay hoặc mắt cá chân bị bong gân. Nếu cần di chuyển người bệnh có thể sử dụng thiết bị hỗ trợ.
- Nếu bị bong gân do tập thể dục, bạn có thể xịt ethyl clorua lên vết bong gân để làm lành vết thương tại chỗ và giúp giảm đau, ngoài ra có thể dùng các loại thuốc giảm đau, kháng viêm thông thường. Lưu ý không nên dùng aspirin vì nó gây chảy máu và ngăn cản quá trình ngưng kết tiểu cầu.
Trên đây là tổng hợp tất cả những thông tin giải đáp thắc mắc về bệnh bong gân, hi vọng qua đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về bệnh lý này cũng như có các phòng tránh và điều trị phù hợp nhất. Để được các chuyên gia tư vấn và giải đáp thắc mắc miễn phí bạn có thể liên hệ tới Hotline: 18001202 để được giải đáp cụ thể nhất nhé!
