Gan là cơ quan lớn thứ hai trong cơ thể sau da và có vai trò quan trọng đối với sức khỏe. Khi gan bị tổn thương, các chức năng bị suy giảm sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm đến tính mạng về lâu về dài. Vì vậy cần kiểm soát bệnh gan lớn để tránh những hậu quả khó lường một cách hiệu quả nhất.
Bệnh gan là gì?
Đây là bệnh lý ở gan nguyên nhân do di truyền hoặc nhiễm virus, uống nhiều rượu bia… với biểu hiện đặc trưng là tổn thương tế bào gan. Theo thời gian, các tổn thương hình thành các dây chằng, dẫn đến suy gan, đe dọa tính mạng người bệnh.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, hiện nay ở Việt Nam có khoảng 7,8 triệu trường hợp mắc bệnh viêm gan B mãn tính, hơn 13.000 trường hợp bệnh nhân xơ gan mất bù, gần 6.000 người bị ung thư tế bào gan và hơn 6.400 trường hợp tử vong vì bệnh gan.
Dấu hiệu nhận biết bệnh gan thường gặp
Nếu có những biểu hiện dưới đây, người bệnh nên đi xét nghiệm chức năng gan sớm để phát hiện bệnh sớm và có phương pháp điều trị bệnh gan hiệu quả.
Vàng da, vàng mắt
Đây là dấu hiệu nhận biết chính xác nhất của bệnh gan.
Bilirubin là thành phần trong cơ thể, chúng có màu vàng và được hình thành sau khi hồng cầu chết đi. Vì bilirubin không hòa tan trong nước nên không thể đào thải qua thận. Nó được chuyển đổi thành bilirubin liên hợp trong gan.
Với một lá gan khỏe mạnh, bilirubin sẽ dễ dàng đào thải ra ngoài. Tuy nhiên, khi gan bị tổn thương, gan không thể thực hiện được chức năng này nữa, dẫn đến tích tụ bilirubin. Vàng da và mắt (lòng trắng của mắt có màu vàng).
Xuất hiện các vết bầm tím dưới da
Da người bị bệnh gan có thể dễ bị bầm tím dưới da, dù chỉ là va chạm nhẹ. Nguyên nhân của các triệu chứng là do vấn đề với gan khiến gan làm chậm hoặc ngừng sản xuất protein giúp máu đông. Điều này làm cho quá trình đông máu diễn ra chậm hơn.
Đây cũng là một dấu hiệu phổ biến của bệnh gan và rất dễ nhận thấy bằng mắt thường. Do đó, mọi người nên đảm bảo tái khám định kỳ nếu gặp tình trạng này thường xuyên.
Dấu sao mạch trên da
Dấu sao mạch là một mạng lưới các tiểu động mạch nhỏ xuất hiện dưới bề mặt của da. Các dấu xung này thường khó nhìn thấy. Tuy nhiên, ở những bệnh nhân bị bệnh gan, các dấu sao này xuất hiện rõ ràng trên da, đặc biệt là trên bàn tay, cổ, mặt và phần trên ngực.
Sưng phù chân
Trong trường hợp suy giảm chức năng, gan không còn khả năng điều tiết bài tiết, dẫn đến tăng áp lực lên thành mạch. Vì nước cũng đọng lại ở lòng bàn chân nhiều hơn do không lưu thông dẫn đến phù chân.
Đầy hơi, trướng bụng
Đầy hơi là một trong những dấu hiệu dễ nhận biết của bệnh gan. Khi chức năng gan bị suy giảm, sẽ tích tụ một lượng nước lớn khiến bụng phình to. Ngoài ra, nó còn gây áp lực lên cơ bụng, khiến bạn khó thở
Mệt mỏi, chán ăn
Người bệnh có biểu hiện buồn nôn, chán ăn, ăn không ngon miệng. Nguyên nhân liên quan đến quá trình sản xuất và bài tiết mật của gan. Mật giúp nhũ hóa các chất béo và cắt thành nhiều mảnh nhỏ để chúng làm được việc này, khi gan có vấn đề thì chức năng này sẽ bị suy giảm.
Nước tiểu có màu sậm
Nước tiểu sẫm màu có thể do không uống đủ nước mỗi ngày hoặc do sử dụng một loại nước nhất định. Nếu triệu chứng này xảy ra, bạn nên dùng thuốc. Hãy đến ngay bệnh viện để điều trị vì có thể chức năng gan của bạn đang bị suy giảm nghiêm trọng.
Ngứa, mề đay, mụn nhọt
Khi chức năng gan bị suy giảm, khả năng lọc và loại bỏ các chất cặn bã của cơ thể yếu đi và tích tụ trong cơ thể sẽ gây ra hiện tượng nóng trong, ngứa ngoài da. Nếu ngứa da phổ biến, bạn sẽ cần theo dõi chức năng gan của mình.
Mất phương hướng, đãng trí
Trong khi cơ thể có thể loại bỏ tất cả các chất độc trước khi chúng được thải vào máu, chất độc (đặc biệt là amoniac) có thể tấn công hệ thần kinh và gây ra những thay đổi trong hành vi và trạng thái tinh thần. Các biểu hiện bao gồm: cảm xúc, tâm trạng thất thường, giảm khả năng tập trung và suy nghĩ. Lơ mơ, trí nhớ kém, sa sút trí tuệ, mất phương hướng, ngất xỉu, hôn mê sâu… Các triệu chứng sẽ dữ dội hơn theo mức độ bệnh.
Đau hạ sườn phải
Đau tức hạ sườn phải cũng là dấu hiệu ban đầu của bệnh gan. Cơn đau âm ỉ, đau nhức một chỗ, sau đó tăng dần và có thể lan sang bên phải.
Hơi thở có mùi
Khi khả năng loại độc tố giảm sẽ làm hơi thở có mùi
Thay đổi màu phân
Màu phân thay đổi sang xám, vàng hoặc bạc màu cũng là một dấu hiệu của rối loạn chức năng gan.
Một số triệu chứng khác
Ngoài ra, hãy chú ý phát hiện sớm các triệu chứng sau có thể giúp xác định bệnh gan, chẳng hạn như: Ví dụ: sụt cân, chảy máu nướu răng, chảy máu cam; Da nổi mẩn đỏ hoặc chảy máu, bầm tím … Phụ nữ thường kinh nguyệt ra nhiều, nam giới phì đại tuyến vú, các vấn đề về tình dục …
Màu sắc và hình dạng của móng tay cũng có thể khác nhau cho biết bạn có bị bệnh gan hay không. Móng tay bị xoăn và có màu trắng, có nghĩa là bạn có nguy cơ mắc bệnh gan và cần phải nhập viện để kiểm tra.
Các bệnh lý nguy hiểm về gan và triệu chứng sớm nhất
Gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ tích tụ quá nhiều (hơn 5% trọng lượng của gan). Căn bệnh này xuất hiện do thói quen ăn uống không hợp lý, lối sống không khoa học, béo phì, hay căng thẳng.
Gan nhiễm mỡ tiến triển không âm thầm với những triệu chứng không rõ ràng do đó rất khó phát hiện. Nếu không được điều trị ngay, tổn thương gan có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan.
Viêm gan
Viêm gan là bệnh có thể gặp ở tất cả mọi người do 3 nguyên nhân chính:
- Viêm gan do nhiễm siêu vi và ký sinh trùng: viêm gan virus A, B, C, D, E, G, ký sinh trùng Plasmodium falciparum hoặc một số loại ký sinh trùng amip ở gan.
- Viêm gan tự miễn: Hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công gan
- bệnh viêm gan thông qua ngộ độc: rượu, thuốc.
Khi có dấu hiệu viêm nhiễm, nhu mô gan bị tổn thương, kéo theo đó là các chức năng của cơ quan này dần bị suy yếu. Nếu bệnh đã chuyển sang giai đoạn nặng sẽ dễ dàng phát triển thành xơ gan không hồi phục và ung thư gan.
Xơ gan
Xơ gan là một trong những căn bệnh nguy hiểm về gan với biểu hiện là các tế bào gan bị thay thế dần bởi các dây chằng xơ, các mô sẹo khiến cấu trúc của các thùy gan trở thành những nốt sần không còn chức năng. .
Xơ gan ban đầu Gan thường không có dấu hiệu rõ ràng. Các biểu hiện của bệnh có thể là bệnh não, phù gan,… rất nguy hiểm.
Ung thư gan
Ung thư gan xảy ra khi các tế bào ác tính phát triển trong các mô của gan. Đây là một căn bệnh nguy hiểm nhưng rất khó phát hiện vì không có dấu hiệu cụ thể. Khi phát hiện ra bệnh, bệnh nhân chỉ sống được 3 đến 3 năm 6 tháng và chỉ 1% có thể sống 5 năm
Áp xe gan
Áp xe gan là tình trạng một hoặc nhiều ổ chứa đầy mủ khác nhau xuất hiện trong gan. Nguyên nhân gây bệnh có thể do nấm, amip hoặc vi khuẩn. Nó có tỷ lệ tử vong cao nếu không được điều trị ngay lập tức.
Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh gan cao
- Người có tiền sử gia đình mắc các bệnh về gan, đặc biệt là ung thư gan, xơ gan
- Người uống nhiều rượu bia.
- Ăn đồ ăn sống.
- Dùng chung kim tiêm, bàn chải đánh răng, dao cạo râu.
- Hình xăm hoặc khuyên
- Tiếp xúc với chất dịch cơ thể của người khác.
- Quan hệ tình dục không an toàn.
- Tiếp xúc với hóa chất hoặc chất độc lạm dụng kháng sinh đái tháo đường, béo phì, thừa cân.
- Những người có triglyceride máu cao.
Biến chứng nguy hiểm
Bệnh gan gây ra những biến chứng nguy hiểm như:
- Bệnh não gan.
- Giãn tĩnh mạch thực quản.
- Hội chứng gan phổi.
- Suy thận.
- Rối loạn đông máu.
- Nhiễm trùng.
Chẩn đoán và điều trị bệnh hiệu quả
Chẩn đoán
Khám lâm sàng, trao đổi tiền sử
Khám cận lâm sàng:
- Xét nghiệm máu: công thức máu toàn bộ, tăng men gan AST (aspartate aminotransferase), ALT (alanin aminotransferase), tăng men GGT (gamma-glutamyl transferase) và ALP (phosphatase kiềm), tăng bilirubin, mức Albumin thấp hơn.
- Các thủ thuật chẩn đoán hình ảnh: chụp X quang ổ bụng, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI), nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP).
- Phân tích mô (sinh thiết gan): lấy một mẫu tế bào gan, kiểm tra chúng dưới kính hiển vi để tìm tế bào ung thư, vi khuẩn trong gan.
Điều trị
Tùy theo nguyên nhân và diễn biến của bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp. Đặc biệt, với những tổn thương gan do độc tính của thuốc, cần ngưng sử dụng, hỏi ý kiến bác sĩ về việc thay thế bằng loại thuốc khác.
Trong trường hợp nhiễm virus, bệnh nhân cần được điều trị theo phác đồ. Bệnh gan do rượu và một số bệnh gan khác có thể điều trị bằng cách khắc phục các triệu chứng, thực hiện chế độ ăn uống, nghỉ ngơi khoa học, người bệnh có phương án điều trị kịp thời. Bạn nên thăm khám định kỳ 6 tháng một lần hoặc theo chỉ định của bác sĩ.
Cách phòng ngừa bệnh gan
- Ăn chín uống sôi.
- Không dùng chung kim tiêm, dao cạo râu, các vật dụng cá nhân như bàn chải đánh răng,…
- Sử dụng các biện pháp an toàn khi quan hệ tình dục.
- Tiêm phòng vắc xin (viêm gan A và B) hoàn toàn theo lịch tiêm chủng hoặc theo chỉ định của bác sĩ
- Khám sức khỏe định kỳ và tuân thủ liệu pháp điều trị theo phác đồ khi có ốm đau.
- Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, đầy đủ chất dinh dưỡng và lối sống lành mạnh. Cuộc sống lành mạnh, nghỉ ngơi đầy đủ.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc giảm đau hoặc kháng sinh.
- Không có trường hợp nào tự ý mua thuốc uống, thuốc Đông Tây y kết hợp.
- Luôn giữ cân nặng ổn định, tránh béo phì.
- Hạn chế uống rượu bia và các chất kích thích.
- Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để nâng cao sức bền và giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.
Người bệnh gan nên ăn gì và kiêng gì?
Chế độ ăn uống khác nhau ở mỗi giai đoạn của bệnh gan. Tuy nhiên, khẩu phần ăn phải cân đối giữa các nhóm thực phẩm như: chất đạm, chất béo, chất bột đường, vitamin và khoáng chất. Do đó, người bệnh gan nên ăn và tránh một số thực phẩm sau:
Nên ăn:
- Thực phẩm giàu đạm: thịt nạc, ngũ cốc, cá, trứng, sữa, đậu phụ… thanh, thức ăn nhẹ, dễ tiêu hóa.
- Rau đậu: các loại rau có màu xanh đậm, các loại rau có màu cam, đỏ như cà rốt, cà chua, bí đỏ rất giàu vitamin và khoáng chất, rất tốt cho bệnh gan
- Dầu thực vật, dầu đậu nành, dầu mè
Kiêng ăn:
- Gia vị: muối, ớt.
- Thực phẩm có nhiều muối: thịt lợn xông khói, thực phẩm gói sẵn, xúc xích, đóng hộp.
- Chất lỏng: nước ngọt, nướp ép, súp vì bổ sung nhiều nước có thể gây phù nề.
- Rượu, bia.
- Thức ăn có nhiều dầu mỡ.
Bệnh gan là một bệnh lý nguy hiểm vì hầu hết các trường hợp bệnh gan giai đoạn đầu đều không có biểu hiện lâm sàng. Các triệu chứng chỉ biểu hiện rõ khi bệnh ở giai đoạn nặng khó điều trị. Do đó, điều quan trọng là phải nhận biết bệnh. Khám sức khỏe định kỳ. Việc xác định và điều trị bệnh càng sớm càng tốt là rất quan trọng.
