Chân tay miệng: Nguyên nhân, Triệu chứng và Cách điều trị

Chân tay miệng là một trong những bệnh lý khá phổ biến ở trẻ nhỏ và hiện nay chưa có vắc xin phòng ngừa. Dù được xem là loại bệnh lành tính và có thể điều trị dứt điểm hoàn toàn, tuy nhiên nếu không được phát hiện điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến biến chứng rất nguy hiểm như: viêm não, viêm màng não, tổn thương cơ tim…, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ nhỏ. 

Chính vì vậy, việc trang bị thông tin cần thiết về bệnh tay chân miệng là vô cùng quan trọng đối với các bậc phụ huynh nhằm xử lý kịp thời nếu không may con mình nhiễm bệnh. Vậy hãy cùng Nhà thuốc Mariko tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây nhé! 

Bệnh tay chân miệng là gì?

Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm do một nhóm vi rút đường ruột gây ra. Hai họ phổ biến nhất là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71), EV71 hiếm gặp nhưng lại gây  biến chứng. 

Cục Y tế dự phòng thống kê số ca tử vong do bệnh chân tay miệng chủ yếu do vi rút EV71 gây ra, trong đó tử vong nhiều nhất ở nhóm trẻ em dưới 3 tuổi (75% – 86%)  tổng số ca tử vong do bệnh tay chân miệng ở trẻ em.

Nguyên nhân gây bệnh chân tay miệng?

Bệnh tay chân miệng do vi rút thuộc họ enterovirus gây ra. Tác nhân lây nhiễm phổ biến nhất là Coxsackievirus A16, trong khi Enterovirus 71 ít phổ biến hơn. Biểu hiện lâm sàng của BTCM là giống nhau bất kể loại vi rút nào gây ra nó.

Tuy nhiên, các biến chứng hiếm gặp (ví dụ, viêm màng não do virus, viêm não, tổn thương cơ tim) xảy ra ở những bệnh nhân bị nhiễm enterovirus 71. 

Những triệu chứng của bệnh chân tay miệng

Bệnh chân tay miệng thường gặp nhất vào mùa xuân, mùa thu từ tháng 3 đến tháng 5 và  tháng 9 đến tháng 12. Thời gian ủ bệnh (giữa nhiễm trùng và khởi phát các triệu chứng) thường từ 3 đến 7 năm. 

Điểm chung của bệnh tay chân miệng do các họ virus trên gây ra là các triệu chứng ban đầu hầu như giống nhau và dễ nhầm với các bệnh khác như: sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn.

Dựa trên lâm sàng có 4 giai đoạn nhận biết đặc điểm của bệnh tay chân miệng:

• Giai đoạn 1: Được coi là giai đoạn ủ bệnh thường khó phát hiện do trẻ không có triệu chứng cụ thể, giai đoạn này kéo dài từ 3-7  ngày 
• Giai đoạn 2: Được coi là giai đoạn khởi phát, xảy ra từ 1- 2 ngày tiếp theo, khi đó trẻ đã có các biểu hiện cụ thể như sốt nhẹ, biếng ăn,  đau họng, quấy khóc… Nếu trẻ sốt cao liên tục hoặc sốt kéo dài trên 2 tuần rất có thể đây là triệu chứng của biến chứng viêm não ở trẻ em 
• Giai đoạn 3: Được coi là giai đoạn hoàn toàn kéo dài từ 3 đến 10 ngày, kèm theo các triệu chứng rõ rệt hơn. Biểu hiện thường thấy ở trẻ em bị bệnh LMLM là lở miệng và nổi mẩn đỏ trên da. Ban đỏ papula bulla.

• Lở loét miệng: Một hoặc hai ngày sau khi sốt,  ở phía trong miệng, trên đầu lưỡi, hay vòm miệng… sẽ xuất hiện phát ban dạng chấm nhỏ màu đỏ rồi nhanh chóng trở thành phồng rộp (2-3mm) và loét gây đau khi nuốt, chảy nước dãi nhiều hơn bình thường và gây chán ăn
• Phát ban trên da: Xuất hiện những chấm tròn đỏ gồ hoặc phẳng trên bề mặt da tập trung chủ yếu ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, khuỷu tay, đầu gối,  và mông. 

Các tổn thương da này thường không ngứa, không đau và hầu hết các trường hợp không để lại sẹo khi lành. 

Các biến chứng về hô hấp, thần kinh và tim mạch thường xuất hiện vào ngày thứ 2 – 5 của giai đoạn này. 

• Giai đoạn 4: Đây được coi là giai đoạn thuyên giảm (thường là ngày thứ bảy sau khi bệnh khởi phát). Trẻ dần hồi phục sức khỏe nếu không có biến chứng nguy hiểm.

Những biến chứng của bệnh chân tay miệng

Biến chứng thường gặp nhất của BTCM là mất nước. Nó có thể gây lở miệng hoặc họng, khiến trẻ bị đau và khó nuốt. 

Các biến chứng nghiêm trọng của BTCM đôi khi có thể xảy ra, mặc dù rất hiếm nhưng chúng có thể gây tử vong. Nó ảnh hưởng đến não và gây ra các biến chứng khác: 

• Viêm màng não do vi rút: Đây là một bệnh nhiễm trùng hiếm gặp do viêm màng não và dịch não tủy dẫn truyền não và tủy sống. 
• Viêm não: Đây là một căn bệnh nguy hiểm và là bệnh viêm não do virus đe dọa đến tính mạng. Viêm não rất hiếm. 

Viêm cơ tim (viêm các tế bào cơ tim) cũng có thể xảy ra, những biến chứng này rất hiếm.

Đối tượng nào dễ mắc bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng xảy ra chủ yếu ở trẻ em dưới 10 tuổi, thường là trẻ em dưới 5 tuổi. Trẻ càng nhỏ, các triệu chứng càng nặng. Tuy nhiên,  ai chưa từng mắc bệnh đều có nguy cơ lây nhiễm khi tiếp xúc với các đồ vật hoặc bề mặt bị ô nhiễm mà người bệnh chạm vào, nhưng không phải ai bị nhiễm vi-rút cũng phát triển các triệu chứng. 

Trẻ em có nguy cơ  nhiễm vi rút và bị bệnh. tỷ lệ cao hơn do trẻ em có sức đề kháng và khả năng miễn dịch yếu hơn người lớn. Hầu hết người lớn đều được miễn dịch, nhưng nhiễm trùng ở thanh thiếu niên và người lớn không phải là hiếm. 

Phụ nữ mang thai cần tránh mắc bệnh, không nên tiếp xúc gần với người mắc bệnh, vì có khả năng lây và truyền vi rút cho em bé trước khi sinh hoặc trong khi sinh. 

Điều đáng chú ý là một người có thể mắc bệnh tay chân miệng. Thông thường, do mỗi lần nhiễm trùng, cơ thể chỉ tạo ra kháng thể chống lại một loại virus cụ thể.

Bệnh tay chân miệng lây truyền qua những con đường nào?

Bệnh tay chân miệng lây truyền từ người này sang người khác qua dịch tiết mũi họng (nước bọt, đờm hoặc nước mũi), dịch từ mụn nước hoặc vảy tiết và phân. Do đó, bạn có nhiều khả năng mắc bệnh nếu: 

• Hít thở không khí sau khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. 
• Chạm vào người bệnh hoặc tiếp xúc gần gũi khác (hôn, ôm, dùng chung cốc hoặc dụng cụ ăn uống). 
• Chạm vào phân của người bị bệnh, chẳng hạn như thay tã, sau đó chạm vào mắt, mũi hoặc miệng của mình 
• Chạm vào các đồ vật và bề mặt có vi rút trên người họ, chẳng hạn như tay nắm cửa hoặc đồ chơi, sau đó chạm vào mắt, mũi hoặc miệng của mình

Chẩn đoán bị bệnh chân tay miệng

Chẩn đoán sẽ dựa vào những biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng, cụ thể:

Triệu chứng lâm sàng:

• Khởi phát từ 1 đến 2 ngày kèm theo đau họng, sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn, tiêu chảy, đau nhức 
• Giai đoạn toàn phát: Kéo dài từ 3-10 ngày với những triệu chứng điển hình của bệnh như
• Loét miệng: Xuất hiện vết loét đỏ hoặc phỏng nước ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi gây ra đau miệng dẫn đến tình trạng trẻ bỏ ăn, bỏ bú, tăng tiết nước bọt, quấy khóc.
• Phát ban da dạng phỏng nước – đốm xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn tay, bàn chân, đầu gối và mông kéo dài khoảng 1 tuần, sau đó biến mất bầm tím, rất hiếm khi loét hoặc bội nhiễm 
• Biểu hiện toàn thân như: Sốt nhẹ, nôn, đề phòng các biến chứng có thể xảy ra trong trường hợp sốt cao 
• Giai đoạn lui bệnh: Trẻ hồi phục hoàn toàn sau 3-5 ngày, nếu không có biến chứng 

Các chẩn đoán cận lâm sàng: chẩn đoán chính xác bệnh, có phải thực hiện xét nghiệm RT-PCR hay phân lập virus để xác định nguyên nhân. 

Các cách điều trị bệnh tay chân miệng ở trẻ

Cách điều trị bệnh tay chân miệng cho trẻ ngay tại nhà

Nếu trẻ bị tay chân miệng thể nhẹ, chỉ có bị mụn nước, loét miệng thì bố mẹ có thể theo dõi và làm theo các hướng dẫn cách trị tay chân miệng tại nhà sau.

– Nên

• Sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen hoặc thuốc xịt gây mê đường uống, hoặc cho con bạn uống Paracetamol nếu sốt trên 38° C. 
• Sử dụng kem chống ngứa như calamine có thể giúp giảm bớt cảm giác khó chịu khi nổi mụn. 
• Các vết thương do mẩn ngứa, bỏng nước có thể bôi các dung dịch sát khuẩn để chống bội nhiễm. 
• Vệ sinh miệng cho trẻ bị tay chân miệng bằng dung dịch sát khuẩn, súc miệng bằng nước muối pha loãng. 
• Tắm rửa sạch sẽ cho bé hàng ngày để tránh  nhiễm trùng. 
• Cho trẻ uống nhiều nước mát và thức ăn lỏng mềm, dễ tiêu hóa.
• Cách ly đứa trẻ mắc BCTM với những đứa trẻ khác trong nhà. 
• Hạn chế cho trẻ gãi vì có thể làm vỡ các mụn nước, có thể gây nhiễm trùng và gây  nhiều nguy hiểm cho trẻ.

– Không nên

• Không dùng Aspirin để giảm đau cho trẻ em vì có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng.
• Kháng sinh sẽ không có tác dụng điều trị bệnh nên không tự ý sử dụng thuốc cảm cho bé.
• Không sát trùng bằng chanh hoặc muối vì nó có thể làm trẻ đau, xót, gây tổn thương da và để lại sẹo.
• Dưới đây là phác đồ điều trị bệnh tay chân miệng được các y bác sĩ nghiên cứu bạn có thể tham khảo qua:

• NHÓM THUỐC		Kháng sinh	Hạ sốt, giảm đau	Kháng Histamin	Tăng sức đề kháng	Bôi tại chỗ
  PHÁC ĐỒ 1	TÊN THUỐC	Augmentin 250mg	Efferagan ( theo kg)	Fexofenadine ( SR)	Myvita Kid C	Biotaki ( ngoài da)	Kamistad ( miệng )
  	CÁCH DÙNG (viên/liều)	Gói	Gói	5ml	5ml	Xịt	1
  PHÁC ĐỒ 2	TÊN THUỐC	Zithromax 200	Efferagan ( theo kg)	Aerius	Thymogold	Xanhmethylen	Zytee
  	CÁCH DÙNG (viên/liều)	5ml	Uống theo kg	5ml	5ml	Bôi ngoài da	Bôi miệng
  	ĐVT	Gói	Gói	Viên	Viên	Dung dịch	Gel
  	Lưu ý	Uống sau ăn	Khi sốt, đau	Uống sau ăn	Uống sau ăn	Bôi ngày 2 lần	Bôi ngày 3 lần

Phòng bệnh tay chân miệng

Nếu bạn đang ở trong vùng có dịch thì biện pháp phòng chống dịch hiệu quả như:

• Hạn chế tiếp xúc với người bị bệnh nếu không thực sự cần thiết 
• Cách ly tại nhà: Không đến nhà trẻ, trường học, nơi trẻ em chơi chung trong 10-14 ngày đầu của bệnh. 
• Trẻ có biểu hiện sốt phải được theo dõi chặt chẽ trong vùng có dịch, nếu nghi ngờ mắc bệnh cần cách ly. 
• Không chọc thủng các mụn nước, bọng nước trên vùng da bệnh để tránh bội nhiễm 
• Khử trùng môi trường sống: Vệ sinh buồng bệnh, sát trùng bề mặt, giường bằng cloramin B 2% 
• Bỏ chất thải, quần áo bệnh nhân, giường chiếu và các vật dụng và dụng cụ chăm sóc tái sử dụng theo quy trình để phòng bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa 
• Người nhà hoặc nhân viên y tế phải rửa tay bằng xà phòng sau khi thay quần áo, tã lót, sau khi tiếp xúc với phân, nước bọt và sau khi thăm khám.

Trẻ bị chân tay miệng thì nên ăn gì?

Nếu trẻ bị tay chân miệng, cha mẹ nên chuẩn bị cho trẻ thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu hóa như súp, cháo và bổ sung các thực phẩm hữu ích như: 

• 
• Trẻ bị chân tay miệng thì nên ăn gì

• Trứng: giàu protein, sắt, vitamin và khoáng chất. Là một trong những thực phẩm có thể cung cấp nhiều năng lượng cho bé 
• Đu đủ: Loại quả này không chỉ dễ ăn mà còn giúp tăng cường hệ miễn dịch, thúc đẩy tiêu hóa và giảm căng thẳng, trẻ mau hồi phục sức khỏe
• Dưa hấu chứa nhiều hợp chất phenolic, chẳng hạn như flavonoid, carotenoid, triterpenoids, những chất chống viêm mạnh mẽ trong cơ thể.

• Đậu hũ: Đậu hũ thường mềm, dễ ăn, có thể chế biến thành nhiều món đa dạng. Ngoài ra, đậu hũ còn có chứa nhiều protein, carbohydrate, giúp làm giảm lượng cholesterol xấu ở trong cơ thể.
• Khoai tây: có chứa nhiều vitamin C, vitamin B6, phốt pho, magiê, niacin (vitamin B3) và axit pantothenic (vitamin B5) giúp phòng ngừa những vết loét miệng.
• Kem lạnh: Kem có thể làm giảm các vết loét sưng đau ở trong miệng. Tuy nhiên, bạn nên cho bé ăn kem vừa phải và tránh cho bé ăn kem vị chocolate vì sẽ khiến cho tình trạng loét miệng trở nặng hơn.

Trên đây là tổng hợp những thông tin về nguyên nhân cũng như triệu chứng và cách điều trị hiệu quả bệnh chân tay miệng mà Nhà thuốc Mariko muốn chia sẻ tới bạn đọc. Hy vọng đây sẽ là những thông tin hữu ích giúp bạn hiểu và phòng tránh được căn bệnh này. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết, cập nhật liên tục để tham khảo những thông tin hữu ích từ nhà thuốc nhé!