Bệnh suy thận: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Suy thận đồng nghĩa với việc các chức năng của thận như lọc máu, bài tiết chất thải, điều chỉnh huyết áp… cũng suy giảm theo. Nếu không sớm có biện pháp can thiệp, người bị suy thận có thể phải đối mặt với hàng loạt biến chứng nguy hiểm, bao gồm tử vong. Theo thống kê năm 2019, số người bị suy thận ở nước ta vào khoảng 5 triệu. Số ca bệnh mắc mới cũng đang có chiều hướng gia tăng. Tỷ lệ người chuyển sang giai đoạn cuối chiếm đến 0,1% dân số. Bệnh suy thận không chỉ là gánh nặng cho sức khỏe, tinh thần mà còn khiến cho kinh tế nhiều gia đình kiệt quệ.

1. Bệnh suy thận là gì?

Suy thận là thuật ngữ chỉ tình trạng suy giảm chức năng của thận. Tình trạng này được chia thành hai nhóm chính gồm:

– Suy thận cấp: chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và có khả năng khôi phục chức năng thận (một phần hoặc thậm chí là hoàn toàn) nếu được điều trị hiệu quả ngay từ đầu.

– Suy thận mạn: tiến triển trong thời gian dài và các giải pháp điều trị chỉ tập trung vào kiểm soát bệnh chứ không thể phục hồi chức năng thận.

2. Các triệu chứng của bệnh suy thận

Dấu hiệu suy thận giai đoạn đầu thường rất ít hoặc không biểu hiện rõ ràng. Tuy nhiên, bệnh vẫn âm thầm gây tổn thương thận cho dù bạn vẫn đang thấy khỏe. Các triệu chứng suy thận ở mỗi người sẽ không giống nhau, bao gồm:

Bạn mệt mỏi hơn, ít năng lượng hơn hoặc khó tập trung

Suy giảm nghiêm trọng chức năng thận có thể dẫn đến tích tụ nhiều chất độc và tạp chất trong máu. Điều này có thể khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, suy nhược và khó tập trung. Một biến chứng khác của bệnh thận là thiếu máu, có thể gây suy nhược và mệt mỏi.

Khó ngủ có thể là biểu hiện suy thận

Khi thận không lọc đúng cách, các chất độc sẽ lưu lại trong máu và không thể ra khỏi cơ thể qua nước tiểu. Điều này có thể khiến bạn khó ngủ. Ngoài ra chứng ngưng thở khi ngủ phổ biến hơn ở những người bị bệnh thận mãn tính.

Bạn có làn da khô và ngứa

Thận khỏe làm được nhiều công việc quan trọng. Chúng loại bỏ chất thải và chất lỏng thừa ra khỏi cơ thể, giúp tạo ra các tế bào hồng cầu, giúp xương chắc khỏe và duy trì lượng khoáng chất phù hợp trong máu. Da khô và ngứa có thể là dấu hiệu suy thận giai đoạn cuối, khi thận không còn khả năng giữ cân bằng khoáng chất và chất dinh dưỡng trong máu.

Đi tiểu thường xuyên hơn

Nếu bạn cảm thấy cần phải đi tiểu thường xuyên hơn, đặc biệt là vào ban đêm, đây có thể là dấu hiệu của bệnh thận. Khi các bộ lọc của thận bị hư, nó có thể gây tăng cảm giác muốn đi tiểu. Đôi khi đây cũng có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng tiết niệu hoặc tuyến tiền liệt phì đại.

Máu trong nước tiểu

Thận khỏe mạnh thường giữ các tế bào máu trong cơ thể khi lọc các chất thải từ máu để tạo nước tiểu, nhưng khi các bộ lọc của thận bị hư, các tế bào máu này có thể bắt đầu “rò rỉ” ra nước tiểu. Ngoài là triệu chứng suy thận, máu trong nước tiểu có thể là dấu hiệu của khối u, sỏi thận hoặc nhiễm trùng.

Nước tiểu có bọt

Có quá nhiều bọt trong nước tiểu cho thấy có protein trong nước tiểu. Bọt này có thể trông giống như bọt mà bạn nhìn thấy khi đánh trứng, vì protein phổ biến được tìm thấy trong nước tiểu, albumin, cũng chính là protein có trong trứng.

Dấu hiệu suy thận: tình trạng bọng mỡ quanh mắt dai dẳng

Protein trong nước tiểu là dấu hiệu ban đầu cho thấy bộ lọc của thận đã bị hư, cho phép protein rò rỉ vào nước tiểu. Hiện tượng bọng quanh mắt này có thể là do thận đang rò rỉ một lượng lớn protein qua nước tiểu, thay vì giữ nó trong cơ thể.

Sưng phù mắt cá chân và bàn chân

Chức năng thận suy giảm có thể dẫn đến tình trạng giữ natri, gây sưng phù ở bàn chân và mắt cá chân. Sưng ở chi dưới cũng có thể là dấu hiệu của bệnh tim, bệnh gan và các vấn đề mãn tính về tĩnh mạch chân.

Chán ăn cũng có thể là biểu hiện suy thận

Đây là một triệu chứng rất chung chung, nhưng sự tích tụ chất độc do giảm chức năng thận có thể là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Cơ bắp đang bị chuột rút

Sự mất cân bằng điện giải có thể do suy giảm chức năng thận. Ví dụ, mức canxi thấp và phốt pho được kiểm soát kém có thể góp phần gây ra chứng chuột rút.

3. Bệnh suy thận nguy hiểm như thế nào?

Dù lọc máu có thể giúp giảm bớt áp lực cho thận, giúp thận khỏe hơn, nhưng việc này cũng không thể thay thế hoàn toàn chức năng của thận. Vì thế, người bị bệnh vẫn có nguy cơ gặp các biến chứng nguy hiểm, thậm chí là dẫn đến tử vong. Một số biến chứng phổ biến nhất của tình trạng suy thận bao gồm:

Thiếu máu

Bất kỳ ai cũng có thể bị thiếu máu, nhưng tình trạng này thường phổ biến ở những người bị bệnh thận mạn tính. Người bệnh có thể bắt đầu bị thiếu máu trong giai đoạn đầu, nhưng trầm trọng hơn ở giai đoạn 3-5. Nguyên nhân của tình trạng này là do thận giúp cơ thể tạo ra các tế bào hồng cầu. Khi thận không hoạt động bình thường, cơ thể sẽ thiếu hụt hồng cầu, gây ra thiếu máu.

Bệnh về xương và tăng phốt phát trong máu

Mỗi người cần canxi, vitamin D, phốt pho để có một bộ xương chắc khỏe. Khi thận khỏe sẽ giữ cho hàm lượng các chất này ổn định và bảo vệ sức khỏe của xương. Nếu bị suy giảm chức năng, thận có thể không thực hiện được vai trò cân bằng này. Đặc biệt, khi thận yếu, phốt pho không được đào thải ra ngoài mà tích tụ trong máu gọi là tăng phốt phát trong máu dẫn đến nguy hiểm.

Bệnh tim

Bệnh tim mạch và thận có mối quan hệ mật thiết với nhau. Đồng thời, bệnh tim chính là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất ở người đang lọc máu. Điều này được giải thích là bệnh tim sẽ ảnh hưởng đến tuần hoàn máu. Máu bị ùn ứ ở tim gây ra áp lực tích tụ trong tĩnh mạch chính nối với thận, có thể dẫn đến tắc nghẽn và giảm cung cấp máu chứa oxy cho thận. Điều này có thể gây ra bệnh thận.

Và như một vòng tuần hoàn, khi thận hoạt động không tốt, hệ thống hormone điều hòa huyết áp của người bệnh phải làm việc nhiều hơn để tăng lượng máu cung cấp cho thận. Khi đó, tim phải hoạt động nhiều hơn, dẫn đến bệnh tim.

Tăng kali máu

Kali chủ yếu tồn tại trong thực phẩm và có vai trò giúp các cơ hoạt động, bao gồm cả các cơ kiểm soát nhịp tim và hơi thở. Nếu thận khỏe mạnh sẽ đào thải lượng kali dư thừa ra ngoài để cân bằng nồng độ của chất này trong máu.

Với người bị suy thận, thận không thể hoặc không đào thải hết kali dư thừa khiến cho thành phần này tồn tại quá nhiều trong máu gọi là tăng kali máu. Tình trạng này có thể gây đau tim hoặc dẫn đến tử vong. Triệu chứng phổ biến nhất của tăng kali máu là: cảm thấy mệt mỏi, yếu ớt, đau bụng, buồn nôn, đau cơ hoặc chuột rút, khó thở, nhịp tim bất thường, đau ngực…

Tích tụ nước trong cơ thể

Thận khỏe mạnh sẽ loại bỏ chất lỏng dư thừa trong máu, tránh nguy cơ tích tụ gây ra các vấn đề ở tim và phổi, huyết áp cao… Biểu hiện của tình trạng này là tim đập nhanh hơn, bàn chân bị sưng tấy. Khi bị tích tụ nước trong cơ thể, người bệnh thường được khuyên hạn chế uống nước, thực hiện chế độ ăn ít muối…

Sức khỏe tinh thần

Suy thận không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động đến yếu tố tinh thần. Bệnh càng nặng, sức khỏe tinh thần của người bệnh càng bị ảnh hưởng. Một số yếu tố gây căng thẳng có thể bao gồm:

• Áp lực tài chính khi chạy thận
• Phải tuân thủ lịch lọc máu nghiêm ngặt
• Cảm thấy trở thành gánh nặng cho người khác
• Đau đớn, mệt mỏi, ngủ kém, ăn uống kiêng khem
• Công việc bị ảnh hưởng

4. Nguyên nhân dẫn tới bệnh suy thận

Thận không nhận đủ lượng máu cần thiết

Tình trạng lưu lượng máu đến thận bị hạn chế sẽ khiến cơ quan này không nhận đủ oxy và các dưỡng chất thiết yếu để duy trì hoạt động. Theo thời gian, các mô cơ sẽ suy yếu dần, các chức năng vốn có cũng suy giảm theo đó.

Những yếu tố có thể gây cản trở việc nuôi dưỡng thận bao gồm:

• Các bệnh tim mạch, ví dụ như nhồi máu cơ tim
• Xơ gan hoặc suy gan
• Mất nước
• Bỏng nặng
• Phản ứng dị ứng
• Nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng máu
• Tăng huyết áp
• Tác dụng phụ của thuốc kháng viêm

Cơ chế bài tiết nước tiểu gặp vấn đề

Nếu quá trình bài tiết nước xảy ra vấn đề, các độc tố sẽ không được đào thải ra ngoài. Thay vào đó, chúng sẽ tích tụ ngay tại thận và gây nên nhiều biến chứng có thể trực tiếp dẫn tới suy thận, chẳng hạn như:

• Sỏi thận
• Phì đại tuyến tiền liệt (u xơ tuyến tiền liệt)
• Hình thành huyết khối (cục máu đông) trong đường tiết niệu
• Tổn thương dây thần kinh kiểm soát bàng quang

Đôi khi, suy thận còn có thể đến từ một số nguyên nhân khác như:

• Sự hiện diện của huyết khối ở trong hoặc xung quanh thận
• Nhiễm độc kim loại nặng
• Sử dụng ma túy
• Lạm dụng bia rượu
• Viêm mạch
• Lupus ban đỏ
• Viêm cầu thận
• Hội chứng huyết tán tăng ure máu
• Đa u tủy xương
• Xơ cứng bì
• Xuất huyết giảm tiểu cầu
• Tác dụng phụ của thuốc hóa trị, thuốc ức chế miễn dịch, thuốc kháng sinh hoặc hóa chất dùng trong xét nghiệm hình ảnh
• Bệnh đái tháo đường không được kiểm soát tốt

5. Cách phòng tránh bệnh suy thận

Bệnh suy thận là một trong những bệnh lý nguy hiểm. Tuy nhiên, điều may mắn là chúng ta hoàn toàn có thể giảm nguy cơ bị suy thận theo những lời khuyên dưới đây của các chuyên gia thận học:

– Quản lý các bệnh khác một cách hiệu quả: Bệnh tiểu đường và cao huyết áp làm tăng nguy cơ bệnh. Vì thế, nên theo dõi bệnh chặt chẽ, tuân thủ phác đồ điều trị…

– Thận trọng khi dùng thuốc không kê đơn: Bởi dùng liều quá cao (ngay cả những loại thuốc thông thường như aspirin, ibuprofen và naproxen) cũng có thể tạo ra lượng độc tố cao trong một khoảng thời gian ngắn, khiến cho thận bị quá tải.

– Duy trì cân nặng hợp lý: Tình trạng béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh có liên quan đến bệnh thận, chẳng hạn như tiểu đường và huyết áp cao.

– Xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh: Bao gồm ăn ít đường và cholesterol, giàu chất xơ, ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau quả.

– Giảm lượng muối nạp vào: Ăn quá nhiều muối làm tăng huyết áp, dễ dẫn đến tình trạng suy thận.

– Uống đủ nước: Mất nước khiến giảm lưu lượng máu đến thận, có thể làm hỏng thận. Do đó, uống đủ nước là một trong những thói quen tốt cho cho thận luôn được bác sĩ khuyến khích thực hiện.

– Hạn chế rượu bia: Rượu làm tăng huyết áp. Đồng thời lượng calo dư thừa cũng có thể khiến bạn tăng cân.

– Không hút thuốc: Hút thuốc làm giảm lưu lượng máu đến thận, ảnh hưởng đến chức năng thận ở những người có hoặc không có bệnh thận.

– Giảm căng thẳng: Căng thẳng và lo lắng có thể làm tăng huyết áp, ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe của thận.

– Tập thể dục thường xuyên: Các môn thể thao có thể giúp giảm căng thẳng, kiểm soát bệnh tiểu đường và huyết áp cao, đồng thời duy trì cân nặng hợp lý. Người bệnh nên chọn môn thể thao phù hợp với sức khỏe của mình như bơi lội, đi bộ và chạy…

6. Phác đồ điều trị bệnh suy thận

Nhóm thuốc		Thuốc lợi tiểu	Thuốc điều trị giảm kali	TPCN/ Thuốc bổ sung		Chế độ ăn uống/ vận động/ khuyến cáo
Phác đồ 1	Tên thuốc	Verospiron 25mg	Kaliorid 500mg	Viên nang lòng đỏ trứng tỏi đen Orihiro 90 viên	Cao bổ thận Tâm Minh Đường	Nên ăn thực phẩm cung cấp Protein trứng, sữa, thịt nạc, cá, rau củ quả. Không ăn nội tạng động vật, đồ ăn nhiều dầu mỡ, ăn mặn.
	Cách dùng (viên/ liều)	Ngày uống 1 viên	Ngày uống 2 viên	Ngày uống 2 viên/ 2 lần	2
Phác đồ 2	Tên thuốc	Idopamid 2,5 mg	Kaliorid 500mg	Viên nang lòng đỏ trứng tỏi đen Orihiro 90 viên
	Cách dùng (viên/ liều	Ngày uống 1 viên	Ngày uống 2 viên	Ngày uống 2 viên/ 2 lần
Phác đồ 3	Tên thuốc	Furosemid 5mg	Kaliorid 500mg	Viên nang lòng đỏ trứng tỏi đen Orihiro 90 viên
	Cách dùng (viên/ liều)	Ngày uống 1 viên	Ngày uống 2 viên	Ngày uống 2 viên/ 2 lần
Phác đồ 4	Tên thuốc	Furosemid 5mg	Kaliorid 500mg	Viên nang lòng đỏ trứng tỏi đen Orihiro 90 viên
	Cách dùng (viên/ liều)	Ngày uống 1 viên	Ngày uống 2 viên	Ngày uống 2 viên/ 2 lần
Lưu ý		Uống sau ăn	Uống sau ăn	Uống sau ăn	Uống sau ăn

Bài viết trên đây chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Khi có bất cứ vấn đề gì về sức khỏe hoặc cần hỗ trợ bạn nên đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám.